โลเกติ ขนฺธาทิโลเก ‘‘อิเม อชฺฌตฺติกา ขนฺธา, อิเม พาหิรา’’ติ เอวํ สพฺเพปิ ธมฺเม ชานิตฺวา จรติ, โส เตน ญาเณน กิเลสานํ ภินฺนตฺตา ‘‘ภิกฺขู’’ติ วุจฺจตีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

อญฺญตรพฺราหฺมณวตฺถุ สตฺตมํฯ

8. ติตฺถิยวตฺถุ

น โมเนนาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ติตฺถิเย อารพฺภ กเถสิฯ

เต กิร ภุตฺตฏฺฐาเนสุ มนุสฺสานํ ‘‘เขมํ โหตุ, สุขํ โหตุ, อายุ วฑฺฒตุ, อสุกฏฺฐาเน นาม กลลํ อตฺถิ, อสุกฏฺฐาเน นาม กณฺฏโก อตฺถิ, เอวรูปํ ฐานํ คนฺตุํ น วฏฺฏตี’’ติอาทินา นเยน มงฺคลํ วตฺวา ปกฺกมนฺติฯ ภิกฺขู ปน ปฐมโพธิยํ อนุโมทนาทีนํ อนนุญฺญาตกาเล ภตฺตคฺเค มนุสฺสานํ อนุโมทนํ อกตฺวา ปกฺกมนฺติฯ มนุสฺสา ‘‘ติตฺถิยานํ สนฺติกา มงฺคลํ สุณาม, ภทฺทนฺตา ปน ตุณฺหีภูตา ปกฺกมนฺตี’’ติ อุชฺฌายิํสุฯ ภิกฺขู ตมตฺถํ สตฺถุ อาโรเจสุํฯ สตฺถา, ‘‘ภิกฺขเว, อิโต ปฏฺฐาย ภตฺตคฺคาทีสุ ยถาสุขํ อนุโมทนํ กโรถ, อุปนิสินฺนกถํ กโรถ, ธมฺมํ กเถถา’’ติ อนุชานิฯ เต ตถา กริํสุฯ มนุสฺสา อนุโมทนาทีนิ สุณนฺตา อุสฺสาหปฺปตฺตา ภิกฺขู นิมนฺเตตฺวา สกฺการํ กโรนฺตา วิจรนฺติฯ ติตฺถิยา ปน ‘‘มยํ มุนิโน โมนํ กโรม, สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา ภตฺตคฺคาทีสุ มหากถํ กเถนฺตา วิจรนฺตี’’ติ อุชฺฌายิํสุฯ

สตฺถา ตมตฺถํ สุตฺวา ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, ตุณฺหีภาวมตฺเตน ‘มุนี’ติ วทามิฯ เอกจฺเจ หิ อชานนฺตา น กเถนฺติ, เอกจฺเจ อวิสารทตาย, เอกจฺเจ ‘มา โน อิมํ อติสยตฺถํ อญฺเญ ชานิํสู’ติ มจฺเฉเรนฯ ตสฺมา โมนมตฺเตน มุนิ น โหติ, ปาปวูปสเมน ปน มุนิ นาม โหตี’’ติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ –

[268]

‘‘น โมเนน มุนี โหติ, มูฬฺหรูโป อวิทฺทสุ;

โย จ ตุลํว ปคฺคยฺห, วรมาทาย ปณฺฑิโตฯ

[269]